Als spanning tot stress leidt

Het is bijna Sinterklaas. Sinds een paar weken stijgt de spanning en stress bij Elias. Hij slaapt slechter en raakt ook sneller overprikkeld. Vrijwel alle kinderen voelen spanning in deze zinderende tijd, al helemaal hooggevoelige kinderen en hooggevoelige kinderen met een sterke wil. Nu staat Elias in de aula van school te wachten totdat Sinterklaas daadwerkelijk verschijnt.

Als spanning omslaat in stress

Het voelt alsof zijn hartje gaat ontploffen, zijn hartje klopt zo snel! Elias heeft dorst, hij heeft een droge keel, maar drinken kan nu niet. Zijn handen trillen, zijn tanden klemmen zich op elkaar en hij kan niet meer helder nadenken. Wanneer zijn klasgenootje Klaartje hem vraagt om een beetje opzij te gaan, snauwt hij tegen haar dat hij ook maar weinig plek heeft! Hij ziet zijn klasgenootjes lachen en blij zijn maar hij vindt ze nu allemaal stom en voelt zich boos. Stomme Sinterklaas!

Overlevingsmodus

De meeste mensen herkennen wel wat er bij Elias gebeurt: oplopende stress die zich uit in frustratie, geërgerd zijn, een starre houding aannemen. Wat er bij Elias gebeurt is een voorbeeld van hoe het autonome zenuwstelsel reageert op opgelopen spanning. Zijn lichaam is overgegaan op de overlevingsmodus. Niet omdat hij daadwerkelijk in gevaar is maar omdat ons lichaam reageert alsof we in gevaar zijn wanneer we schrikken of wanneer de spanning alsmaar stijgt.

Autonome zenuwstelsel

Ons autonome zenuwstelsel is een belangrijke spil in hoe ons lichaam spanning en stress reguleert en kent daarin twee modussen: de parasympatische (ik kan het rustig aan doen, relaxen, bijkomen en herstellen) en de sympatische modus (ik moet ‘aan’ staan, alert zijn). Na een periode van ‘aan staan’ (de sympatische modus) is het belangrijk om ook een periode van ‘uit’ staan in te lassen want alleen dan kunnen we tot rust komen, verwerken en herstellen.

Perceptie

Óf je volgens je autonome zenuwstelsel ‘aan’ gaat staan, heeft voor een groot deel te maken met je perceptie, ofwel hoe jij jouw omgeving waarneemt. Je neemt waar via je zintuigen. Omdat hooggevoelige mensen de omgeving, kortgezegd, bewuster én intenser waarnemen, kan de omgeving, die door hooggevoelige mensen wordt waargenomen, sneller overweldigen en wordt het sympatische systeem sneller geactiveerd. Zeker wanneer er in de omgeving plotseling veel ‘gaande’ is, zoals bij Sinterklaas.

Herken de signalen

Wanneer je veel herkent bij het lezen van het sympatische rijtje, dan kan het zijn dat je gelijk denkt dat er dus iets mis is met jou of je kind. Dat is geen fijne gedachte en ook geen helpende omdat je hierdoor eerder nog meer gespannen (sympathicus) raakt dan ontspannen (parasympaticus). Je kunt het rijtje van de sympaticus ook zien als signalen: signalen dat de sympaticus geactiveerd is en, als dat al een poos zo is, een signaal dat het tijd wordt om tot rust te komen, te verwerken en te herstellem.

Autonoom

Het woord autonoom van het autonome zenuwstelsel betekent dat jij niet bewust iets hoeft te doen om je autonome zenuwstelsel te laten werken. Maar dat betekent niet dat jij er geen invloed op kunt hebben.

Parasympaticus ‘activeren’

Leeg en lusteloos is niet hetzelfde als gespannen. Als dit lusteloze gevoel lang aanhoudt, dan ontstaan er symptomen van bore-out. Je innerlijk vuurtje is aan het doven, terwijl het WIL vlammen! Het is net zo belangrijk om te zorgen dat je voldoende energie krijgt van hetgeen je op een dag doet als dat het belangrijk is dat je voldoende ontspant. Het zijn twee verschillende behoeftes (die wel invloed op elkaar hebben).

Rust, herstel en verwerking

De derde stap is ruimte maken voor rust, herstel en verwerking.

Welke activiteiten zijn voor je kind zowel leuk als ontspannend? Dat verschilt natuurlijk per kind maar veel genoemde activiteiten zijn een bad, in de natuur zijn, knutselen, naar muziek luisteren, luisterverhalen (niet over Sinterklaas ;), knuffelen, masseren (de spieren ontspannen), meditaties voor kinderen, gekke bekken trekken (om de kaken te ontspannen) etc. In periodes als Sinterklaas is het niet overbodig om hier elke dag bewust tijd voor in te plannen.

Horizontale ademhaling

Voor een langer termijn effect is het waardevol om horizontaal te leren ademhalen. Belisa Vranich heeft haar carrière hieraan besteed en leert ook soldaten in de meest gevaarlijke situaties via hun ademhaling kalm te blijven. Kortgezegd activeer je via de verticale ademhaling (waarbij je schouders opkomen) met iedere inademing je sympaticus terwijl je via een horizontale ademhaling (waarbij je buik uitzet) juist met iedere ademhaling je parasympaticus activeert.

Horizontale ademhalingsoefening met je kind

• Neem via je dictafoon vantevoren een geluidsbestandje op waarin je gedurende een paar minuten telkens weer op een rustige en vrolijke toon (dus geen soldaten-training) de volgende zin herhaalt. Verlaag het teltempo gaandeweg iets.
• “In, 2 – Vast, 2 – Uit, 2,3,4, – Vast, 2”
• ‘In’ betekent inademen, vast betekent ‘adem vasthouden’ en ‘uit’ betekent ‘uitademen’
• Je kunt de oefening introduceren door bijvoorbeeld te vragen of jouw kind met jou en de lievelingsknuffel een spelletje wil doen. Bij kleinere kinderen kun je vertellen dat de lievelingsknuffel bijvoorbeeld net een beetje ruzie maakte met een andere knuffel en de hulp van je kind nodig heeft om weer lekker rustig te worden. Zet niet een al te serieuze toon, dan haken kinderen (zeker die met een sterke wil) vaak af. Het is een leuk moment samen, dat is ook meestal de best passende toon.
• Vraag je kind om met zijn/haar hoofdje op jouw buik te gaan liggen.
• Vraag je kind om zijn/haar lievelingsknuffel op zijn/haar buik te leggen.
• Vraag je kind om via de neus in te ademen en via de mond uit te ademen. Vertel dat je kind de adem ook vast kan houden. Oefen dit desnoods een paar keer.
• Vertel dat jullie nu de oefening gaan doen (leuk hè? Onder ons-toon).
• Zet de dictafoon aan.
• Vertel (op jouw manier) hoe jij je nu voelt en hoe de knuffel zich nu voelt en vraag hoe je kind zich nu voelt.

Zin om meer te leren?

Op dit blog sluiten deze cursussen goed aan:

Cursus hooggevoelig & strong-willed kind

of

Cursus Hooggevoelige Ouders

Je bent van harte welkom

Janneke van Olphen – enVie | Gevoeligheid Grootbrengen