Wanneer je kind een dierbare verliest
Voor een hooggevoelig kind is verdriet sneller groot verdriet. Verlies van een dier(bare) is voor elk kind groot verdriet. Je kunt je kind hier niet voor behoeden. Je kunt er wel voor je kind zijn. Aanleiding voor dit blog is het plotselinge overlijden van onze superleuke en lieve kater Toffee. Ter ere van alles wat hij ons gezin heeft gegeven, deel ik de belangrijkste inzichten en handvatten die hij ons met zijn dood heeft gebracht.
De kinderen hadden hem vorig jaar zelf uitgezocht in het asiel. Er volgden maanden vol dierenplezier. Met Toffee was het volop spelen en knuffelen. Luid spinnend sloeg hij z’n poten om je nek om te knuffelen. Als half siamees babbelde hij erop los, wat erg grappig was. Vrijdag avond 23:00. Een buurvrouw belt aan. Er was een kater aangereden en dood. Ze beschreef hem, ik ging kijken, het was Toffee. Verbijstering en verdriet: dit moesten we onze kinderen de volgende ochtend vertellen. Een pijnlijk en ook mooi proces volgde.
Slecht nieuws brengen
- Zorg voor een rustig moment waarin jullie niet gestoord kunnen worden, het liefst met het hele gezin bij elkaar.
- Kondig het nieuws aan: “lieverds, luister er is iets heel verdrietigs gebeurd”
- Vertel de boodschap vervolgens direct. Bijvoorbeeld: “Toffee is dood. Hij is aangereden door een auto”. Vertel dus eerst de boodschap: de dierbare is dood, voordat je meer informatie geeft. Beperk het geven van meer informatie in eerste instantie tot een korte zin.
- Geef je kinderen de ruimte om te reageren. De kans is groot dat ze het eerst niet geloven. Wanneer de boodschap doordringt, zal je kind reageren vanuit de emotie die het pijnlijke nieuws oproept. Het ene kind gaat huilen, het andere schreeuwen, of allerlei vragen stellen, of naar zijn/haar kamer rennen.
Emoties opvangen
- Uiteraard ben je zelf ook verdrietig. Om het verlies en om het verdriet van je kind(eren). Het mag er ook zijn, laat het op dat moment alleen niet overheersen. Wat jouw kind nu nodig heeft, is jouw aanwezigheid, stevigheid en liefde. Het allerbelangrijkste voor je kind is dat je kind ervaart dat hoe groot het verdriet ook is, er liefdevolle armen zijn die hem/haar opvangen. Deze ervaring is van grote betekenis voor je kind en voor de band tussen jou en je kind.
- Neem de reactie van je kind waar. Mijn kinderen hadden alle 3 een totaal verschillende reactie. De ene huilde zacht, de tweede wisselde af tussen hard huilen met boos trappen en de derde stelde alleen maar vragen terwijl hij op zijn nagels beet. Vervolgens zocht hij de hele dag de confrontatie op. Hierover zo meer.
- Terugtrekken. Sommige kinderen rennen weg of trekken zich terug en willen even geen fysiek contact. Respecteer deze reactie maar laat je kind niet alleen. Ga op een afstandje bij je kind zitten, desnoods met een boek en zeg tegen je kind dat je er bent en dat hij/zij bij je mag komen wanneer hij/zij dat wil.
Als je kind de spanning opkropt
Één van mijn kinderen huilde niet. Hij stelde allerlei vragen en beet wat op zijn nagels. Vervolgens zocht hij de hele dag de confrontatie op. Hij schuwde daarbij niet om zijn broers van de nodige meppen te voorzien. Hij had duidelijk behoefte om zijn spanning kwijt te raken, alleen deed hij dat op een ineffectieve manier. Al eerder heb ik met hem afgesproken dat hij op een kussen mept als hij boos is. Dat heb ik hem die dag ook laten doen. Alleen deze keer vroeg ik hem steeds weer te meppen zodra hij ophield. Dat ging een tijdje door tot hij een huilbui kreeg. Eindelijk. Toen kon ik hem opvangen.
Wel of niet laten kijken?
Toffee was nog vrijwel heel. De verwonding konden we verbergen door hem op die kant te leggen. Voor het slapen, hadden we hem al mooi neergelegd. Mits het lichaam er nog goed uitziet, is het prima om je kind naar het dode lichaam te laten kijken. Als je kind dat wil. Het kan zijn dat je kind het eerst niet wil zien en later wel, als je kind beseft dat het de laatste kans is om een kijkje te nemen. Kinderen zijn nieuwsgierig en willen dan ook vaak het dode lichaam aanraken. Vertel je kind daarom eerst op een rustige en neutrale toon dat een dood lichaam koud en stijf aanvoelt, om schrikken te voorkomen.
Afscheid ceremonie
Zeker voor een hooggevoelig kind is het fijn om van tevoren te weten hoe de afscheid ceremonie eruit gaat zien. En zeker als het om een dier gaat, kan je kind ook mee beslissen. Vraag je kind of hij/zij de overledene iets mee wil geven. En zo ja: of het dan mee moet het graf in of juist niet (tekening, afscheidswoordje, speeltje, bloemen). Kinderen weten meestal heel goed aan te geven wat ze hierin wel en niet willen. Laat je kind zo mogelijk ook deelnemen aan de ceremonie zelf. Bespreek dan ook van tevoren wat de rol van je kind hierbij zal zijn.
De dagen, weken, maanden erna
Verdriet is niet in één keer weg, dat proces kan een flinke tijd in beslag nemen. Het kan dagen weg zijn en dan ineens weer oppoppen. Spreek met je kind af wat je kind kan doen als het zich weer verdrietig voelt. Bijvoorbeeld dat je kind dan naar je toe komt voor een knuffel en de naam van de overleden dierbare noemt. Dan weet je genoeg.
Boekje
Ter nagedachtenis van de overleden dierbare kun je samen met je kind(eren) de mooiste foto’s uitzoeken en de mooiste herinneringen opschrijven. En daar een boekje van maken dat je ergens in de woonkamer legt. Zodat je kind zeker weet dat jullie de overleden dierbare nooit zullen vergeten.
Met dank aan de allerleukste en liefste kater van de hele wereld.
Janneke van Olphen – enVie | Gevoeligheid Grootbrengen
Selecteer het boek naar keuze en bestel vandaag nog!
Beste Janneke,
Ik deel graag onze ervaring hiermee, om te laten zien hoe 2 hsk verschillend omgaan met het eerste sterfgeval in de familie.
Op de Koninginnedag 2013 overleed mijn oma, ‘omi’ voor mijn kinderen. Ze lag al even in het ziekenhuis en we wisten dat het einde naderde. We hadden de kinderen enigszins voorbereid door te vertellen dat ze ziek was en dat ze ook al heel oud (91).
Terwijl ik met onze dochter van 11 op een kleedje zat op de rommelmarkt en mijn man met onze zoon van 5 daar ergens rondliep, belde mijn moeder met het slechte nieuws dat omi in haar slaap was overleden. Ik reageerde zo neutraal mogelijk om mijn dochter niet te alarmeren, maar zij vroeg direct: “Hoe is het met omi?” Ik vertelde haar dat omi nog steeds sliep, een leugentje om bestwil want ik wilde dat zij gewoon kon genieten van een leuke Koninginnedag. We zouden het de kinderen ’s avonds vertellen. Aan mijn dochters non-verbale communicatie merkte ik dat zij ‘iets’ moest aanvoelen. Ze kwam steeds tegen me aan zitten en zat regelmatig voor zich uit te staren. Ze vroeg een paar keer of er al nieuws was van omi. Daarnaast deed ze gelukkig ook leuke dingetjes met haar vriendinnetjes en genoot van de dag. Mijn zoontje heeft ogenschijnlijk niets in de gaten gehad.
Aan het eind van de middag, weer thuis, vertelden we het de kinderen. Dochterlief begon al heel hard te huilen voordat we het feitelijk hadden verteld en zoonlief deed uit schrik mee. We namen ieder een kind bij ons om ze te troosten. Na de eerste huilbui volgden er die dag bij dochterlief nog velen. Zoonlief huilde nog één keer stilletjes en nam daarna de rol van afleider/trooster op zich. Hij vermande zich steeds en troostte zijn zus door te proberen haar te knuffelen of af te leiden. Prachtig om te zien, maar het baarde ons ook zorgen dat hij zijn tranen steeds terugdrong. Dus vertelden we hem dat ook hij gewoon mag huilen als hij verdriet heeft. Hij zei simpelweg: “Nee hoor, dat hoeft niet”
Ze zijn beiden mee geweest naar de uitvaartdienst om hen werkelijk afscheid te laten nemen. Ze hebben haar niet meer gezien, maar wel haar kist met de foto er op. Daar gingen ze goed mee om. Natuurlijk waren er ook traantjes, bij beiden. Ze geven echter beide aan dat Omi nu bij mijn opa is, en dat ze er nog is, ookal kunnen we haar niet meer zien. Dus voor hen is ze niet echt weg.
In de weken erna huilde zoonlief ’s avonds nog een aantal keer. In eerste instantie gaf hij aan dat er iets anders was, maar na doorvragen bleek het eigenlijk om de dood van omi te gaan. Hij noemt haar wekelijks in een mooie context van ‘geesten’ en van ‘terugkeren in een nieuw leven’. Deze overtuiging komt echt vanuit hemzelf en heeft hij altijd gehad.
Dochterlief was heel erg bezig met het behouden van tastbare dingen. Zo heeft zij een amethyst uit het huis van omi meegenomen en staat er een foto op haar nachtkastje. Ze draagt ook een ketting van omi. Ook zei geeft aan het gevoel te hebben dat omi geregeld ‘bij haar langskomt’.
Ik vind het prachtig om te zien hoe mijn 2 hsk, het grotere geheel hierin zo helder weergeven; we zijn hier nu in dit leven, maar daarna houdt het niet op en gaat onze geest een nieuwe weg.. in de geestenwereld, of in een nieuw leven…
Heel hartelijk dank voor je prachtige verhaal!
Fijn om te lezen hoe jullie met het verlies zijn omgegaan van jullie lieve kater. Bij ons is deze week onze kater aangereden, de liefste en mooiste kater die er bestond. Ikzelf en mijn dochter zijn hooggevoelig. Nu is bij ons de 3 e kat in 5 jaar tijd. Ik vraag me af hoe we daar dan mee om moeten gaan? Ons hele gezin is gek op katten en het geeft zoveel liefde. .